Hoe globaliseren bedrijven?
Bij het globaliseringsproces van bedrijven of producten wordt een bepaalde cyclus doorlopen, deze cyclus bestaat uit een aantal verschillende fasen (Intenationalisering, Maarten Terlingen):
- introductiefase
- expansiefase
- verzadigings- of rijpheidsfase
- teruggangsfase
- verouderingsfase
Tijdens de introductiefase in het moederland introduceert een onderneming een nieuw product of concept. Dit product of concept moet nog een afzetmarkt verwerven en staat nog in de kinderschoenen. In de expansiefase is het product gevestigd in het betreffende land en de omzet groeit flink. De onderneming probeert naast de thuismarkt nieuwe afzetmarkten te vinden in het buitenland. In de verzadigingsfase of rijpheidsfase is de markt verzadigd. De onderneming probeert zijn buitenlandse afzet te vergroten. Mogelijk wordt een lokaal bedrijf in het buitenland overgenomen en winstmarges komen door toenemende concurrentie onder druk te staan. Gedurende de teruggangsfase daalt de afzet op de thuismarkt. Verdere kostenbesparing is noodzakelijk en de productie moet door standaardisering en automatisering nog efficiënter. De onderneming blijft naar locaties zoeken die gunstig zijn voor de productie, hierbij wordt ook het buitenland niet buiten beschouwing gelaten. Tijdens de verouderingsfase daalt de vraag sterk. De productie-eenheden in het thuisland worden mogelijk gesloten en het moederland wordt dan geheel vanuit het buitenland bediend.
De globalisering van IKEA
Uitgaande van de bovenstaande cyclus begint de introductiefase van IKEA in 1953. Kamprad koopt een oude timmerfabriek in zijn geboorteplaats Älmhult in het zuidoosten van Zweden. In deze fabriek zijn de eerste meubels van IKEA gemaakt.
Nadat IKEA in Scandinavië een afzetmarkt heeft verworven, wordt in 1972 in Zwitserland een IKEA vestiging geopend, de eerste buiten Scandinavië. Dit is het begin van de expansiefase van IKEA. De afzetmarkt in het buitenland wordt steeds groter, de expansie gaat snel vanwege de succesvolle combinatie van functionele ontwerpen, de goedkope locaties van de winkels aan de rand van de stad, kostenverlaging door zelfbediening, het afschaffen van de bezorging thuis en het zelf in elkaar laten zetten.
De eerste IKEA vestiging in Nederland in Sliedrecht gaat zeven jaar later open in 1979. Eind 1996 heeft IKEA 136 vestigingen in 28 landen en verwelkomde 130 miljoen bezoekers in een jaar (Volkskrant, mei 2000/Volkskrant, september 1997). In Griekenland is in oktober 2001 ook de eerste IKEA-vestiging geopend. De Zweedse multinational heeft nu vestigingen over de hele wereld. IKEA is gevestigd in 30 landen (www.ikea.com), (zie tabel 1). De laatst geopende vestiging zit in Moskou, geopend op 12 december 2001. In figuur 1 is de expansie van IKEA nog eens samengevat.
Tabel 1. Vestigingen van IKEA in chronologische volgorde.
Jaartal |
Land |
Jaartal |
Land |
Jaartal |
Land |
1958 |
Zweden |
1981 |
IJsland |
1991 |
VAE |
1963 |
Noorwegen |
1983 |
Saoedi-Arabië |
1992 |
Slowakije |
1969 |
Denemarken |
1984 |
België |
1994 |
Taiwan |
1972 |
Zwitserland |
1984 |
Koeweit |
1996 |
Spanje |
1974 |
Duitsland |
1985 |
VS |
1996 |
Finland |
1976 |
Canada |
1987 |
UK |
1996 |
Maleisië |
1977 |
Oostenrijk |
1989 |
Italië |
1997 |
Rusland |
1978 |
Singapore |
1990 |
Hongarije |
1998 |
China |
1979 |
Nederland |
1990 |
Polen |
2001 |
Israël |
1981 |
Frankrijk |
1991 |
Tsjechië |
2001 |
Griekenland |
Kijkend naar de huidige situatie van IKEA dan bevindt deze onderneming zich aan het einde van de expansiefase en aan het begin van de verzadigings- of rijpheidsfase. De markt is nog niet verzadigd, er worden nog steeds nieuwe vestigingen geopend in verschillende landen (tabel 2). Er is nog voldoende vraag naar het concept "IKEA", maar toch zijn er wel verschijnselen die duiden op de verzadigingsfase. Zo wordt om kosten te drukken de productie verplaatst naar het buitenland, o.a. India (waar veel kritiek op is i.v.m. kinderarbeid) Ook is IKEA voor een groot deel geen Zweeds bedrijf meer. Kamprad heeft zijn onderneming nooit naar de beurs willen brengen, IKEA is dus familiebezit. Na zijn dood zijn er drie zoons die hem eventueel zouden kunnen op volgen, maar om ruzies te voorkomen, heeft Kamprad nu al vastgelegd dat geen van zijn zoons straks leiding zal geven aan het concern. En om te voorkomen dat er aan de identiteit van zijn warenhuizen wordt gesleuteld, heeft Kamprad IKEA opgedeeld in drie delen. De warenhuizen worden beheerd door de Stichting Ingka Foundation (gevestigd in Nederland), het merkrecht en de franchise valt onder Inter IKEA (gevestigd in Delft), en bij Ikano zijn tenslotte de activiteiten ondergebracht die IKEA niet als zijn core business beschouwt. Dit laatste bedrijfsonderdeel komt wel in handen van een van de drie zonen. Voor deze keten heeft Kamprad vijf jaar geleden Habitat gekocht, zijn concurrent uit Engeland. Zo hoopt hij te bereiken dat IKEA ook na zijn dood blijft voort bestaan zo als hij wil (Trouw, juni 2001).
Het komt er dus op neer dat IKEA voor een groot deel wordt overgenomen door Nederland. In de toekomst zal hier dan ook de hoofdvestiging van IKEA komen. Het globalisatieproces van IKEA kan nog verder bevorderd worden door het aanbieden van de producten op internet. De mensen hoeven de deur niet meer uit voor het kopen van meubels.
Tabel 2. Toekomstige vestigingen van IKEA.
Plaats |
Land |
Opening |
Nantes |
Frankrijk |
6 februari 2002 |
Vancouver |
Canada |
9 april 2002 |
Kiel |
Duitsland |
29 augustus 2002 |
Hamburg |
Duitsland |
29 augustus 2002 |
Hengelo |
Nederland |
augustus |